Bambaşka Bir Şehirde Öğle Vakti
2017 yılının Aralık ayında, Çankaya Belediyesi’ne ait bir çöp kamyonu manevra yaparken, Tuna ve Selanik Caddeleri’nin kesişiminde yer alan Barış Heykeli’ne şiddetli bir şekilde çarpar. Daha önce de yine çöp kamyonunun çarpması nedeniyle hasar gören heykel, bu kez kaidesinden kopar ve devrilir. Devrilen heykel ve heykelden kopan parçalar Belediye ekiplerince toplanır ve onarılması için heykeltıraşı Burhan Alkar’a teslim edilir.
Çöp kamyonun çarpması sonucu devrilen Barış Heykeli (Kaynak: Hürriyet Gazetesi)
Burhan Alkar heykeli, 1979 yılında, dönemin Belediye Başkanı Ali Dinçer’in siparişi üzerine Kızılay’da yayalaştırılacak caddelerden birine konulması için yapmıştır. Heykeldeki güvercin uçuran kadın ve erkek figürler, 60’lı yılların sonunda başlayıp 70’li yıllarda iyice alevlenen sağ-sol çatışmalarına duyulan tepkiyi betimlemektedir.
Barış Heykeli’nin devrildiği noktada, 46 yıl önce gürültü ile devrilen başka bir şey daha vardır: Büyük bir kavak ağacı. Kavağın yerden kaldırılması için itfaiye çağrılır. Etraf meraklı insanlarla doludur. Kalabalığın içinde yazar Sevgi Soysal da vardır. Müdavimi olduğu Piknik’in hemen yakınında cereyan eden bu olay, ona yeni bir roman için ilham verir. Yenişehir’de Bir Öğle Vakti’nin ilk satırları bu kavak ağacı ile başlar:
“Sanki büyük bir gürültüyle devrilecekmişçesine sallandı kavak. O her an oluşan, değişen şeyleri görmeyenler sezmediler bunu. Öğlendi. Kızılay semtinin en civcivli, gürültülü, servisi en çabuk, en ayakaltı yeri olan Piknik’in oraya akıyordu kalabalık.”
Sevgi Soysal ve Yenişehir’de Bir Öğle Vakti.
Kavak ağacının bir metafor olarak, çürümüş ve tutunacak kökü kalmamış “sistemi” anlattığı roman, kavağın sallanıp yıkılmasına dek geçen bir öğle vakti uzunluğundaki bir buçuk saatlik süreyi kapsar. Romanda, en az kavak ağacı kadar Piknik’in de adı geçer. 1953 yılında açılan ve uzun yıllar Ankara’nın en popüler yeme-içme mekanlarından olan Piknik, sanatçılardan memurlara, öğretmenlerden akademisyenlere kadar geniş bir müşteri yelpazesine hitap etmiştir. Sevgi Soysal, romandaki birbirinden farklı ama birbirleriyle bir o kadar da ilintili karakterleri Piknik’te ve onun çevresinde yaptığı gözlemlerle yaratmıştır.
Dönemin siyasi kavgaları ülkeyi 12 Mart 1971 Muhtırası’na götürür. Muhtıra sonrasında birçok yazar baskı görür ve tutuklanır. Sevgi Soysal da, 1970 yılında yazdığı Yürümek isimli kitabı nedeniyle yargılanır ve Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu’nda sekiz ay tutuklu kalır. Yenişehir’de Bir Öğle Vakti’ni bu koğuşta, her gün sekiz sayfa olmak üzere yazmaya başlar ve daha sonra sürgüne gönderildiği Adana’da, 1973 yılında tamamlar. Roman, 1974 yılı Orhan Kemal Roman Ödülü’nü kazanır. Sevgi Soysal 1976 yılında vefat eder.
Burhan Alkar ve Barış Heykeli (Kaynak: Çankaya Gazetesi)
Devrilen ve zarar gören Barış Heykeli, Burhan Alkar ve öğrencileri tarafından onarıldıktan sonra Çankaya Belediyesi tarafından 23 Nisan 2018 günü tekrar yerine konulur. Çevrede yükselen binaların güneşi engellemesi nedeniyle heykel, daha iyi ışık alabileceği bir yöne çevrilir. Yerine konulmasının üzerinden henüz bir ay bile geçmemişken, bu kez içecek taşıyan bir kamyon heykele çarparak kadın figürün koluna zarar verir. Heykel, onarıma gitmek için bir kez daha kaidesinden sökülür. 2018 yılının Ekim ayında sağlam bir şekilde yine aynı yere konulur.
Barış Heykeli’nin son hali ve hemen arkasında eskiden Piknik’in olduğu simitçi.
Bugün o iki caddenin kesiştiği noktada Piknik yoktur, yerinde simitçi vardır ama Kızılay’daki çoğu yemek mekanına ismini yadigar bırakmıştır. Sevgi Soysal yoktur ama kitapları kitapçıların vitrinindedir. Kavak ağacı yoktur, yerinde bir heykel vardır, bir dönemin son hatırası olan noktayı artık o bekleyecektir. Güvercinler vardır, güvercin figürünün üzerine konan. Yine bir öğle vaktidir ama Yenişehir yoktur, sakinleriyle uzaklarda kalmıştır, artık yerinde bambaşka bir şehir vardır.
Kaynakça
[1] Soysal, S. (2017). Yenişehir’de Bir Öğle Vakti. İstanbul:İletişim Yayınları.
[2] Tonga N., (2019). Bir Edebi Muhit Olarak Ankara. Ankara:Çolpan Kitap.
[3] Çağlar, N., Ultav, Z.T., Boyacıoğlu, E. (2013), Sevgi Soysal ve Yenişehir’de Bir Öğle Vakti Romanından Mimari/Kentsel Mekana İlişkin Çıkarımlar. İzmir: Dokuz Eylül Edebiyat Fakültesi Dergisi.
[4] http://www.cankayagazetesi.com/2018/04/kizilay-a-baris-heykeli/
[5] https://www.hurriyet.com.tr/baris-heykelini-cop-kamyonu-yikti-40655711
Iç çekerek okuduk üstad, son paragraf aslında bugünü çok net açıklıyor.
[…] Sürekli kamyonlar tarafından devrilen bir heykel ve Yenişehir’de Bir Öğle Vakti’nin başlangıç cümlesi. […]