Orada öyle bir heykel mi varmış?
Ankara’yı sanat tarihi açısından tanımak diye başladık Lavarla ile yazı dizisine. Bu sefer bir heykelin peşine düşmek istedim. Kurtuluş Parkı’nda 1993 yılından beri duran ancak konusu her açıldığında “Orada öyle bir heykel mi varmış?” denilen bir eseri inceleyelim. Selim Turan’ın Sarıkız Heykeli.
Selim Turan
Selim Turan, ülkemizin önemli ressamlarından ve heykeltıraşlarından biri. 1915 yılında İstanbul’da dünyaya gelen, 1994’de Paris’te vefat eden, Avrupa’nın çeşitli sanat ortamlarında bulunan ve eserlerini sergileyen değerli bir sanatçı. Sanat dünyamızın önemli temsilcilerinden dersler almıştır. Neredeyse her biri kendi alanında ekol olan sanatçıların eğitiminden geçmek Turan’ın sanat anlayışını da etkilemiştir. Bir yandan modern sanatın dinamikleri içerisinde ilerlerken diğer taraftan geleneğin kadim geçmişinden beslenmiştir. Bu birliktelik eserlerine de yansımıştır. Bazen resimlerinde bir kilim motifi olarak bazen de Anadolu’nun halk efsaneleriyle karşımıza çıkmıştır. Bu eserlerinden biri de Sarıkız Heykeli’dir.
Sarıkız Heykeli
Sarıkız Heykeli, Kaz Dağları’ndaki efsanelerden ve geleneklerden beslenerek ortaya çıkan bir çalışma. Sanatçı, 1990’ların başlarında özellikle bu bölgede bulunan köyleri, Türkmenleri ve onların halk hikayelerinden beslendiği eserler ortaya koyar. Turan’ı en çok etkileyenlerden biri ise Sarı Kız’ın hikayesidir. İftiralarla yalnızlaştırılan, kazlarıyla dağlarda yaşayan ve en sonunda bir ermiş olduğuna inanılan bu kızın hikayesi sanatçının hem resimlerine hem de heykellerine konu olur.
Ankara’daki heykel bakırdan yapılmıştır ve on iki metre yüksekliğinde bir direk veya kaide üzerinde yer alır. Kompozisyon olarak merkezde Sarıkız ve onun her iki yanında uçan kazlar vardır. Sanart Projesi olan heykelin Ankara’daki konumuna sanatçı Selim Turan karar verir ve Kurtuluş Parkı’nı tercih eder. Ağaçların arasında bir anda karşımıza çıkan bu eser tam anlamıyla Sarıkız efsanesindeki doğanın koruyuculuğuna bir göndermedir.
Eseri önemli kılan noktalardan biri hareketli olmasıdır. Mobil heykel olarak tanımlanan bu çalışma Türkiye’deki ilk uygulamalardan biridir. Rüzgarla birlikte dönen, her gittiğinizde farklı bir yöne bakan heykel adeta Sarıkız efsanesindeki sonsuzluğuna işaret eder gibidir ve sanatçının vefatından önce yaptığı son çalışmalardandır.
Heykelle bütünleşen Kurtuluş Parkı
Kurtuluş Parkı, Ankara’nın en önemli parklarından biri. Kızılay, Kurtuluş, Kolej ve Cebeci gibi kentin modern yüzünü ilk yansıtan semtlere, Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve TED Üniversitesi’nin kampüslerine yakınlığı parkın her dönem canlı olmasını sağlar. Bu canlılıkta ağaçların arasında kaybolan eseri çoğu insan fark edemiyor. Heykelin altında ne yazık ki tanıtıcı hiçbir levha yok.
Bundan iki yıl önce 19 Mart 2021 tarihinde Twitter’da bu duruma dikkat çektiğimde Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Tabiat Varlıkları Daire Başkanlığı’ndan parkın restore edileceği ve heykele yönelik çalışmaların da yapılacağı bilgisi verildi. Aradan iki yıl geçti ancak değişen hiçbir şey yok.
Farklı ülkeleri örnek göstermeyi pek sevmem ama Avrupa’da neredeyse sanatçıların kahve içtikleri mekanlara bile tanıtıcı tabelalar konurken, kültürel miras açısından bunun reklamı yapılırken, Ankara’nın göbeğindeki Sarıkız Heykeli’nin yıllardır böylesine atıl bırakılması doğru mu? Türkiye’nin ilk mobil heykellerinden biri olan Selim Turan’ın eserine daha çok özen gösterilmesi gerekmez mi? Kurtuluş Parkı’na yolu düşenlere kesinlikle gökyüzüne bakarak yürümelerini, ilgili kurumlarında da daha “ilgili” olmalarını Lavarla vesilesiyle hatırlatmış olalım.
