Ankaralı kadın komedyenler
18 Ocak Perşembe akşamı IF Tepe Prime’da beş kadın komedyen stand-up yaparak hem tabuları yıktı hem de bu aralar en çok ihtiyacımız olan şeyi, gülmemizi sağladı. IF’in sıcak sahne ortamında teker teker sahne alan komedyenler Şirincan Çakıroğlu, Rüya Aslangül, Berna Tuğçe Çil, Leyla Ezgi Dinç ve Uzaylı Zekiye zekice kurgulanmış metinleri, doğal tavırları ve sıra dışı esprileriyle izleyicilere üst düzey ve etkileşimli bir komedi gecesi sundu.
“Kadınlardan komedyen mi olurmuş?” diyenlere inat her konuya rahatlıkla değinen komedyenler kadın erkek tüm izleyicilere eğlenceli ve kahkahalı saatler yaşattı. “Kadınlara özel” konulardan cinselliğe, kadın erkek ilişkilerinden yöresel kimliklere uzanan içerikleriyle farklı bir deneyim yaşamak isteyenler için birebir Ankara etkinliği. Üstelik bu geceye özel, bir kadın doktor komedyen de misafir olarak sahnede yer aldı. Gecenin en vurucu kısımları evliliğin sırrı, Doğu Perinçek şakası, çevirmenliğin zorlukları ve Trabzon esprileriydi. Ankaralı kadın komedyenleri ayrıca Fade Stage, Route Stage, Panora AVM Tiyatro Actor Studio, Haymatlos Mekan, Altı Üstü Bar, Granma Pub gibi mekanlarda izleyebilirsiniz.
Kaynak: IF Performance
Bazı tarihsel bilgiler
Kadın komedyenlerden bahsedince stand-up ve komedinin geçmişine bakmadan geçmek olmaz. Pek çok konuda olduğu gibi komedi alanı da uzun yıllardır erkeklerin tekelinde yer alıyor. Üstelik günümüzde hala “Kadınlardan komedyen mi olurmuş?” diye çıkışanlar görülebiliyor. Ancak dünyada ve ülkemizde kadın komedyen sayısının hızla arttığına tanık oluyoruz. Bu da gün geçtikçe bu önyargının ve tabuların yıkıldığını gösteriyor. Geleneksel olarak neden erkeklerin espriyle özdeşleştirildiği ve kadınların kulvar dışı kaldığını sonraki bölümde akademik olarak inceleyeceğiz. Bundan önce kadın komedyen denince akla ilk gelen isimlerden bahsetmekte fayda var.
Phyllis Diller (Kaynak: IMDb)
Dünyaya komedi alanında damgasını vuran en ünlü kadınlar ABD doğumlu. Lucille Ball, The Lucy-Desi Comedy Hour gibi sitcomları ile tanınan komedyen dünyasının ilk kadın komedyenlerinden biri. Ayrıca CBS’te yayınlanan The Carol Burnett Show ile birçok Emmy ve Altın Küre ödülü alan Carol Burnett, komedi albümleri kaydeden ve gazilere gösteri yapan stand-up komedyeni siyahi Moms Mabley, Joan Rivers ve Phyllis Diller komedi alanının öncülerinden.
Ellen DeGeneres de günümüzün en tanınan isimlerinden. Amerikalı komedyen, televizyon sunucusu, oyuncu ve yazar Ellen, uzun süre komedi programları sundu, 1984’te Showtime’ın Amerika’nın en komik kişisi unvanını aldı, yaptığı komedi programlarıyla pek çok Emmy ödülüne layık görüldü. 1997’de lezbiyen olduğunu açıklayan komedyen 2008’de hayat arkadaşı ile evlendi. Ancak ünlü sunucu, son yıllarda konuklarına ve çalışanlarına karşı uygunsuz davranışlarıyla gündeme geldi ve programları sona erdi.
Türkiye’de kadın komedyenler
Türkiye’den örnek vermek gerekirse aklıma ilk gelen isim Adile Naşit. Tam olarak bir komedyen diye çağrılmasa da bizi güldüren isimler arasında çocukluğumuza damgasını vurmuştu. Ayrıca Adile Naşit’in masal saatlerini hatırlayanlar da çıkabilir. Naşit’in yanı sıra domates güzeli lakabıyla bilinen ve oyunculuğuyla Altın Portakal, Altın Koza gibi ödüllere layık görülen Ayşen Gruda, pek çok Yeşilçam komedi filminde yer aldı. Özellikle Gırgıriye’deki “Sabahat” tiplemesiyle ünlü Perran Kutman ise rol aldığı komedi filmlerinin ardından Müjdat Gezen ile birlikte çeşitli komedi oyunları ve parodiler yaptı.
Bir diğer isim kuşkusuz Oya Başar. Eşi Levent Kırca ile 22 yıl boyunca Olacak O Kadar isimli eleştirel güldürü programında hem rol aldı hem de programın yönetmenliğini ve yapımcılığını üstlendi. Komedi alanındaki en ünlü isimler arasında yer alan Demet Akbağ, Yılmaz Erdoğan ile birlikte rol aldığı Bir Demet Tiyatro isimli TV komedi programını hazırladı. Sanatçı ayrıca Altın Kelebek, Altın Portakal, Siyad ve Yeşilçam ödüllerinin sahibi. Yasemince isimli TV komedi programıyla ve “Sürahi Hanım” gibi karakterleriyle hatırlanan Yasemin Yalçın ise en iyi komedyen ödülünün sahibi oldu.
Kaynak: Milliyet
Daha güncel isimlerden Ayça Şen’i örnek verebiliriz. Aynı zamanda şarkıcı, gazeteci ve yazar olan Şen, esprili radyo programlarıyla öne çıkıyor. Yıllarca çeşitli radyo kanallarında program yapan Şen, güncel olarak kurucusu olduğu Radyo Karavan’da kendi sitesi üzerinden sabahları program yapıyor. Şen, sahne heyecanını “Her seferinde altıma sıçacak gibi oluyorum,” sözleriyle ifade etmişti (Kulzos, 2017). Ve tabii ki Avrupa Yakası, Jet Sosyete gibi durum komedilerinin yanı sıra film ve kitaplarıyla hayli popüler olan oyuncu ve yazar Gülse Birsel de Türkiye’de bu alanının öncülerinden. Sanatçı Altın Kelebek, Elle gibi pek çok ödülün sahibi. Bununla birlikte Instagram, YouTube, TikTok gibi yeni sosyal medya alanlarında komedyenler yer alıyor. Yeni çıkış yapanlar arasından Miray Karabulut, Aslı Kaya gibi isimleri gösterebiliriz.
Naçizane öneriler
Kadın komedyenlere ilgi duyanların kaçırmaması gereken bir diziden de bahsetmek isterim. Rachel Brosnahan’ın başrolünü üstlendiği ve Amy Sherman-Palladino’nun yaratıcısı olduğu Amazon Prime yapımı Marvelous Mrs. Maisel hem 50’li yılların sonunda New York’u hem de o dönemde kadın bir komedyen olmanın zorluklarını anlatması bakımından ilgi çekici. Klasik bir ailede yetişmiş olan ev hanımı Mrs. Maisel, geleneksel evli ve çocuklu bir aile hayatı yaşamaktadır. Ta ki bir gün kendini tesadüfen sahnede stand-up yaparken bulana kadar. Bunun ardından bütün hayatı değişecek ve kendinin hiç bilmediği yönlerini, yeteneklerini keşfederken hayalinin dışında bir dünyaya adım atacaktır. Dizi eski Amerika’da erkek egemen dünyayı anlatması ve kadını özgürleştiren feminist bir bakış açısı sunmasıyla önem taşıyor. Aynı zamanda zeki ve eğlenceli stand-up sahneleriyle izleyiciye keyifli anlar yaşatıyor. Bu alandaki bir diğer dizi olan Lisa Kudrow’un The Comeback adlı yapımını ilgililere tavsiye edebilirim.
Azıcık akademik bilgi
Güncel bilgilerin yanı sıra kadın komedyenler konusunda akademik camiada neler yazılıp çizildiğine bakmakta fayda var. Akademik çalışmalar da tarihsel olarak kadınların toplum tarafından komik bulunmaması önyargısıyla karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
Freud, kadınların beyin yapıları sebebiyle psikolojik olarak komik olamayacaklarını öne sürmüştür (1905). (Tüm ruhsal durumumuzu cinselliğe bağladığı yetmiyormuş gibi nörolog bu sefer büyük gaf yapmış!) Hatta daha güncel bir düşünür olan Hitchens, kadınların karşı cinsi etkilemek için espri yapmasına gerek olmadığını iddia etmiştir (2007). (Tabii ya, baldır bacak neyinize yetmiyor!) Barecca’ya göre ise kadınlar şaka yaparak geleneksel rolleri yıkmakta ve toplumun beklentilerine uymamaktadırlar (Akt. Kim, 2019). (Kadın dediğin fazla konuşmaz, akıllı uslu oturur, ulu orta gülmez, hele hele asla küfretmez!)
Toplumsal olarak erkeklerin komik olması beklenirken kadınlar komik olduklarını ispatlamak durumundadırlar. (Ne de olsa espri zeka işidir, e zeka da erkeklerde fazlaca bulunur tabii!) Geleneksel anlayışa göre erkeklerin kadınları espri yaparak, güldürerek rakiplerinin arasından tavlaması olağan görünürken erkeklerin espri yapan kadınlara karşı ilgi duymadığı iddia edilmektedir (Greengross, 2019). (Kadınları birer av gibi gören erkekler diğer aslanları bertaraf ederek hedefine ulaşmak için espri silahını kullanır!)
Bununla birlikte erkeklerin düşük özgüvende daha fazla espri yaptıkları tespit edilirken kadınların özgüvenli olduklarında mizaha yöneldikleri ortaya konmuştur (Caldwell & Wojtach, 2019). (Şaka yapmak kadın yüreği ister arkadaş!) Ancak komedi yapan kadınların bazı kalıplaşmış rollere sıkıştığı (hayat kadını, hemşire vb.) veya daha maskülen olmakla itham edildikleri görülmektedir (Kim, 2019). Özellikle açık saçık konuşan (unladylike) kadınlar kadınsı olmamakla damgalanmaktadırlar (Arol, 2017). (Ne de olsa kadın kadın gibi olmalıdır! My Fair Lady! Küfretmek ve argo erkeklere özgüdür.)
Toplumda erkeklerin daha komik olduğu iddiası yaygın olsa da Yunan mitolojisine dayanan tarihsel bulgular, kadınların da komik olabileceğini göstermektedir (Lockyer, 2020). (Sonunda doğru bilgiler!) Günümüzde yaygınlaşan kadın komedyenler, kadını espri anlayışının objesi olmaktan kurtararak öznesi haline getirmektedir. (Yaşasın!) Buna rağmen kadın komedyenlerin sıklıkla yasaklara maruz kaldıkları ve sansüre uğradıkları görülmektedir. (Fazla sevinmeyin hemen!)
Sonuç olarak kadınların komedi alanındaki yükselişi hızla devam ederken Ankara’da alternatif mekanlarda (pub, oda tiyatrosu, küçük sahneler vb.) stand-up gösterilerini izleyebilirsiniz. Kadın görüşüyle mizah anlayışına yaklaşmak, yeni bakış açıları kazanmak ve bolca kahkaha atıp eğlenmek için Ankaralı kadın komedyenler sizi bekliyor!
Kaynaklar:
[1] Arol, Z. N. (2017), The Ethics and Aesthetics of Stand-Up Comedy. Bucknell University, Lewisburg, PA. April 5-8.
[2] Caldwell, T. L. & Wojtach, P. (2019), Men Are Funnier than Women under a Condition of Low Self-Efficacy but Women Are Funnier than Men under a Condition of High. Self-Efficacy. Springer, Sex Roles, 83:338–352.
[3] Greengross, G. (2019), Are Men Really Funnier Than Women? Psychology Today.
[4] Kim, J. (2019), Women and Their Struggle to be Considered Funny as Told Through the Study of Female Standup ComicsThrough the Study of Female Standup Comics.
[5] Lockyer, S. (2020), Women and Comedy. John Wiley & Sons.
[6] Sude, E. (2023), Ellen DeGeneres’in Muhteşem Kariyerinin Çöküş Hikayesi.
