Ankara’dan Datça’ya, Antik Çağdan bugüne bedenin süsü dövme
Dövmelerin kendilerine has bir gücü ve büyüsü vardır. Bedeni süslerler ve ruhu geliştirirler.
Michelle Delio
Bayram tatilinde oğlumuz Uras’ın yanına Datça’ya gittik. Kızım Nehir, koluna dövme yaptırmak istiyordu. Uras tuttu elimizden, yurttan, dünyadan bol ödüllü, işinin eri arkadaşı Emre Eren’e götürdü. Mademki dövmelerin kendine has bir gücü ve büyüsü vardı, bu durum keşfetmek için iyi bir fırsattı!
Tattoo’n’Roll ve Emre Eren
20 yıla yakındır dövme yapan Emre Eren’in yerinin adı Tattoo’n’Roll. Hemen Datça Limanı yakınında. Burası tam bir dövme cenneti! Bir köşede Emre’yle ilgili gazetede çıkan haberler ve aldığı belgeler asılı, başka köşede kazanılan ödüller… Ödül belgeyse çerçeveli; maket, plaket veya heykelse meraklıları için uygun raflar üzerinde, ortama hoş bir hava katan düzen içinde.
Duvarlarda çeşitli dövme resimleriyle tarihi dövme fotoğrafları da var. Bir sütunla ayrılmış bölümde, kullandığı malzemeler iki yanda ve dövme yaptığı koltuk ortada olmak üzere, mekanın kapıya uzak kısmında. Raflarda kitaplar, sehpa, masa ve tezgahlarda aletler…
Aydınlatma gereçleri, dövmede ışığın önemini vurgular nitelikte. Tertip, düzense işin ciddiyetini. Mekanın orta yerindeki bilgisayarda yapılacak dövmeye karar veriliyor, baskı alınıp koltuğa geçiliyor.
Ünlü bir kaşifin tanımlaması
Bilir misiniz? Dövme kelimesinin kökü ünlü kaşif James Cook’a dayanıyor.
1769…
Cook, Venüs’ün Güneş önünden geçişini gözlemlemek denize açılır, Tahiti’ye ulaşır. Gözlemi yanlış hesaplamadan ötürü değer bulmaz ama konumuzla ilgili kısım tarihe geçer! Cook, tarih kitapları pek yazmasa da adalıların vücutlarındaki dövmelerden etkilenir. “Çakmak” ya da “vurmak” anlamına gelen tatatau ya da tattau (İngilizce tattoo) kelimelerini ülkesine taşır.
Dövme, deri altına pigment yerleştirilerek vücuda sabitlenen silinmez bir işaret olarak tanımlanıyor ve geçmişi milattan önce 5 bin yılına dek uzanıyor. Zaman boyunca ve kültürler etkisiyle dövmelerin birçok farklı biçimi ve anlamı var olagelmiş.
Antik Çağdan bugüne
Dövme, modern mürekkep zevkimiz (!), antik çağlardan ve kabile ortamlarından geliyor ve bugün görenleri büyülemeye ve şaşırtmaya devam ediyor. İnsanlar binlerce yıldır bazen sade, bazen ayrıntılı, her zaman kişisel olan bu kalıcı tasarımları kullanıyor. Muska, asalet veya statü sembolü, aşk ilanı, dini inanç işareti, koruma, tedavi, süs eşyası ve hatta ceza biçimi olarak…
5 bin 200 yıllık donmuş bir mumya olan ünlü “Buz Adam” veya 2 bin 400 yıllık “İskitli erkek”ten bugünün Maorilerine dövme, dünyanın dört bir yanındaki insanlar için var olmaya devam ediyor.
Buz Adam’da dövmenin tedavi amaçlı olduğu düşünülürken, Antik Mısır’da sadece kadınlarda rastlanılan dövmelerin, onları örneğin hamilelikleri sırasında koruma amaçlı yapıldığı sonucuna ulaşılıyor. Özellikle mumyalarda rastlanan dövmeler, noktalı çizgi ve elmas desenlerinden oluşurken, heykelcikler daha doğal görüntülere sahip.
Bazı kavimlerin dövmeyi bolca kullandığını, Romalıların bir kuzey kabilesine “boyalı insanlar” adını vermesinden anlıyoruz.
Dövmenin tarihi Peru ve Şili’de Amerika’nın keşfinden çok öncelere dek gidiyor. Yüz ve vücut dövmeleriyle Amerikan yerlilerinde bin yıl öncesine tarihlenen nokta, çizgi ve kalp dövmeleri, bir kadın mumyanın kollarında, Bering Denizi’ndeki bir adada bulunmuş.
Çin’in Taklamakan Çölü’nde milattan önce 1200’lerden kalan bazı eski mumyalarda da dövme yapıldığına dair kanıtlar bulunurken, Han Hanedanlığı döneminde (MÖ 202-MS 220), sadece suçlulara dövme yapıldığı görülmüş.
Japon erkekler, milattan sonra 3. yüzyılın sonlarında vücutlarını ayrıntılı dövmelerle süslemeye başlamışlar.
Polinezya kültürlerinin ayrıntılı dövmelerinin, çoğu durumda tüm vücudu kaplayabilen, son derece ayrıntılı geometrik tasarımlara sahip, bin yıldan fazla süredir geliştiği düşünülüyor.
İşaretler daha sonra Avrupalılar arasında moda olmuş. Özellikle denizciler ve madenciler arasında, kollarına çapa ve madenci lambası dövmeleri, bu iki riskli meslek grubu için bir anlamda muska işlevi görmeye başlamış…
Gazimağusa’da koldaki Türk Bayrağı dövmesinin sırrı
Yazıyı hazırlarken aklıma Kıbrıs’taki Türklerin 1974 öncesi yaşadıklarının bir örneği geldi. Yıllar önce kahramanıyla konuşup Kıbrıs Mektubu Dergisi’nde yazmıştım, anmadan geçmek olmaz…
Rumların Türkler üzerindeki baskılarının arttığı yıllar. Rum polisi bir Türk gencini yakalar, kolunda Türk Bayrağı dövmesini fark eder. O Türk gencini yıllar sonra tanıdım. Kolundaki dövme çok soluktu, dayanamayıp sormuştum. Yanıt hiç beklemediğim yönde geldi. Çarpıldım…
“Yıllar önce yaptırdınız sanırım, biraz solmuş.”
Yanıt hemencecik gelmedi. Koluna baktı, düşünceye daldı.
“Doğru, yıllar önce yaptırdım. Bayrağımıza hasret kaldığımız zamanlardı ama solmasının nedeni başka.”
Rum polisi kolundaki bayrağı silmek için canının yanmasını önemsemeden (belki de özellikle canı yansın diye) üzerine dökmedik yakıcı madde bırakmamış. O kahraman, Sevgili Ekrem Koreli. 2017 yılında kaybettik. Rahmet ve özlemle anıyorum.
Estetik barkod!
Küçük adadan çıkıp biraz daha uzağına ve büyüğüne, Yeni Zelanda’ya gidelim!
Maori kültüründe dövmenin ayrı bir yeri var. Her biri yüksek statüyü gösteriyor ve inanılmaz derecede ayrıntılılar. Her dövme kişiye özel. “Dövmeye bak, kişini yeri, ataları ve yeteneklerini öğren,” durumu söz konusu yani. Bir anlamda estetik barkod! Keskin kemik keskileri kullanmışlar, yaraları iyileştirmek için kurum bazlı bir pigment kullanmışlar. Karşı cins için daha çekici olma hevesi ayrı bir dövme yaptırma nedeni olarak not düşülebilir.
Maori kadınlarının yüzlerindeki dövmelerde, burun ve dudak çevresi yoğun çalışılıyor. Kadınların ağız ve çenelerindeki dövmelerde cilt kırışıklıklarının önlenmesi ve genç kalma, arzu edilen sonuçlar arasında.
Emre Eren’in dövmelerinden örnekler.
Japonya, Samoa, Afrika ve Darwin
Modern Japon dövmeleri, birçok modern uygulayıcı ile gerçek sanat eserleri.
Samoa’nın çok yetenekli dövmecileri, modern dövme donanımlarının icadından önce eski zamanlarda yapıldığı gibi sanatlarını yaratmaya devam ediyor.
Cezayir’deki Berberi kadınların yüzlerindeki ince noktalar…
Nijer’deki Wodabe erkeklerinin ayrıntılı yüz dövmeleri…
Mısır’ın Hıristiyan Kıptilerini işaret eden iç kollardaki küçük haçlar…
Dünyanın dört bir tarafında dövme görmek mümkün.
Charles Darwin ise dünyada dövme veya başka bir kalıcı vücut süslemesi yapmayan hiçbir ülke olmadığını yazmış.
Dikkat!
Yazının hazırlanmasında yararlanılan kaynaklarda verilen bağlantıda Mayo Klinik, risklerin hafife alınmaması gerektiğinin altını çiziyor. Temel güvenlik önlemlerinin ve dövme sonrası bakımın önemini vurguluyor. Klinik, dövme yaptırmak isteyenleri usta ellerce ve hijyenik koşullarda dövme yaptırmanın önemi konusunda uyarmak için bazı rahatsızlıkları sıralıyor: alerjik reaksiyonlar, cilt problemleri, dövme mürekkebinden kaynaklanabilecek rahatsızlıklar, kan yoluyla bulaşan hastalıklar, şişlik veya yanma gibi.
Kullanılan aletler ve hijyen
Özellikle hijyen önemli. Dövme aletleri bu yüzden sabit ve tek kullanımlık parçalar olarak ikiye ayrılıyor. Sabit olanlar makinenin çalışmasını sağlarken tek kullanımlıklar her kullanımda cihazlara takılan steril parçalar.
Bağlantı kabloları, güç kaynağı ve pedal sabit; boya, iğne, iğne çubuğu, boya kabı, uç ve ve elcik tek kullanımlıklar. Elbette en önemlisi dövme makinesi. Bobinli, rotary veya kalem tipi olanları söz konusu. Gölge, çizgi ve renk biçimleri düşünüldüğünde farklı dövme stilleri olduğundan, yapılacak dövmeye göre kullanılan malzemeler de elbette değişiyor.
Hijyen için tek kullanımlık parçalar önemli bir avantaj sağlıyor. Sabit parçalar için de yüksek basınç ve sıcaklık yardımıyla parçaları yeniden kullanıma hazır hale getirecek uygulamalar var. Kaynaklar arasında bulabileceğiniz Cleopatra Ink bağlantısı, bu bölüm için yaralandığım ve detay bulabileceğiniz bir adres.
En çok ve en az acı veren bölgeler
Kaynaklar arasındaki Tabackman ve McKnight imzalı yazıda detayını bulabileceğiniz konuya da kısaca değinelim. Yazarlar, dövme ağrısının yaş, cinsiyet ve ağrı eşiğine göre değişiklik göstereceğini belirtip en çok ve en az acı veren bölgeleri sıralıyorlar.
Dövme yaptırmak için en acı verici noktalar kaburgalarınız, omurganız, parmaklarınız ve incikleriniz.
Dövme yaptırmak için en az acı veren noktalarsa kollarınızın ön kısmı, mideniz ve dış uyluklarınız.
Dövme yaptırıyorum, çünkü
Tattoo’n’Roll’da başlamıştık, orada bitirelim!
İşte bizim ailede dövme yaptıranlara ve onlara dövme yapana birkaç soru ve yanıtları!
Gülsen
Yüzük takamıyordu, kocasının adının baş harfini yüzük parmağına, tam da yüzük takılan yere yazdırdı. Yıllardır yüzük parmaklarımıza bakınca ben yüzüğü, o adımın baş harfimi görüyor! Romantik olanı siz bulun 🙂
Uras
Sağ kolunda ve sırtındaki dövmeleriyle ailede en önde ve henüz hızını almışa benzemiyor! Neden dövme yaptırdığını bir cümleyle özetledi.
“Sevdiğim şeylerin vücudumda olması hoşuma gidiyor.”
Nehir
En sevdiği eskizinin ve kardeşine yazdığı mektupların altına attığı Van Gogh imzasını koluna dövme olarak neden yaptırmıştı acaba? Ankara’dan gelip Datça’da, 5 gün bantlı kalacak, 5 gün de onarıcı kremle bakım yapacağı kalıcı dövmesini yaptırırken sordum.
“Çok sevdiğim bir sanatçı. Kitap okumak veya resim yapmak gibi çok sevdiğim şeyleri yapmama neden olan insan.”
Bizim ailenin dövme yaptırmasında anahtar kelime olarak sevgi çıktı sanki!
Emre
Keyif almadan dövme yapılamayacağını, resim yapamayanın dövmeyi bir yere kadar yapabileceğini söyleyen Emre’ye,
“Dövme yaptırmayanlara ne demek istersin?” diye sordum.
“Çok şey kaybediyorlar!” dedi.
Kaynaklar
Aliens Tattoo, “Why do people get inked? The psychology behind tattoos!”
Allison Hawn, “Tattoos have a long history going back to the ancient world – and also to colonialism”
Amy Olson, “A brief history of tattoos”
Anuj Tiwari, “Top 10 Reasons for People to Get a Tattoo”
Book Ink, “The Effects of Getting a Tattoo: Know What You’re in for”
Cate Lineberry, “Tattoos, The Ancient and Mysterious History”
Cleopatra Ink, “Dövme Yapımı: Dövme Malzemeleri Nelerdir?”
Cody Cottier, “The Ancient Art of Tattooing”
Creative Ink Tattoo, “Benefits of Getting a Tattoo”
Dan Hunter, “Why do People Get Tattoos”
Doing Tattoo, “7 Astonishing Health Benefits of Tattoos”
Jordan Parker Erb, “I got inked at a tattoo parlor in Jerusalem that uses a 700-year-old technique I’d never seen before. Here’s what it was like”
La Redazione, “On the Skin: The Future of Tattoos”
Lia Tabackman ve Jason R. McKnight, “Thinking of a tattoo? Here are the Most and Least Painful Spots to Get Inked”
Mayo Klinik, Tattoos, “Understand Risks and Precautions”
Scott M., Tattoos, “The Ancient Art of Tattooing”
Tattoo Dragos, “Tattoo Malzemeleri & Uygulanışı”
Vinita Mehta, “Why People Get Tattoos”
